NFI helpt politie en OM bij blootleggen van criminele netwerken
DNA-profielen uit verschillende zaken vergelijken, om zo criminele netwerken bloot te leggen en verbanden tussen zaken zichtbaar te maken: dankzij innovaties in het softwaresysteem DNAxs kan het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) complexe DNA-profielen nog sneller en effectiever analyseren. Forensisch DNA-deskundige Pieterjan Sjoukema: “Dit kan politie en Openbaar Ministerie (OM) helpen in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit. Hiermee kunnen we door onderzoeken heen criminele netwerken ontrafelen.”
Stel: er vinden drie op het oog losstaande delicten plaats – een gewapende overval, een moord en een wapenvondst. Door deze zaken samen te voegen en alle DNA-profielen onderling én met de Nederlandse DNA-databank te vergelijken, kunnen verbanden zichtbaar worden die in een individuele zaak niet ontdekt zouden zijn. Na overkoepelend onderzoek kan blijken dat een DNA-spoor van een onbekend persoon op een wapen uit de opslag ook voorkomt op wapens uit de overval en de moordzaak. Dit kan betekenen dat deze persoon een faciliterende rol speelde in een crimineel netwerk, bijvoorbeeld als wapenleverancier.
Verborgen verbanden zichtbaar maken
In 2017 werd de eerste versie van DNAxs, het expertsysteem ontwikkeld door het NFI, in gebruik genomen. Dit systeem helpt deskundigen om meerdere DNA-profielen op grote schaal efficiënt te vergelijken. Sjoukema: “Als het ware hangen we meerdere bestaande zaken onder één paraplu. Met als doel om nieuwe verbanden te vinden die we niet zouden hebben gevonden in de zaken los van elkaar. Dat kan waardevolle nieuwe inzichten opleveren voor politieonderzoek.”
ProbRank: een grote stap vooruit in DNA-vergelijkingen
Met de introductie van ProbRank in DNAxs heeft het NFI een andere belangrijke sprong voorwaarts gemaakt in grootschalige DNA-analyse. ProbRank maakt het mogelijk vergelijkingen uit te voeren tussen complexe DNA-mengprofielen en de DNA-profielen van personen in de Nederlandse DNA-databank voor Strafzaken. Sjoukema legt uit: “Het programma maakt gebruik van een nieuwe manier van rekenen die nog gedetailleerder is dan eerdere programma’s, omdat die meer gegevens meeneemt. Wanneer in een gemengd DNA-profiel de ene persoon meer DNA heeft bijgedragen dan de ander, zijn hun pieken verschillend van hoogte. Hoe hoger de pieken, hoe meer DNA van een persoon in het mengprofiel aanwezig is. Zo kun je beter onderscheid maken tussen donoren.”
Sneller en effectiever
Met behulp van ProbRank is het nu mogelijk om met complexe DNA-mengprofielen een bewijskracht voor iedereen in de DNA-databank en/of alle betrokken personen in een zaak te berekenen. Waar voorheen elke zoekopdracht apart moest worden gestart, maakt de nieuwste versie van DNAxs het mogelijk om met één klik meerdere DNA-profielen tegelijk te vergelijken. Sjoukema: “Hierdoor verlopen onderzoeken met grootschalige DNA-vergelijkingen sneller en efficiënter, en leveren ze belangrijke inzichten op voor de opsporingsdiensten van politie.” Het NFI moet van alle aan haar verstrekte DNA-opdrachten van elke bemonstering een DNA-profiel genereren en vergelijken met de DNA-profielen in de Nederlandse DNA-databank voor Strafzaken, als dat mogelijk is. Daardoor is het toegestaan om met deze DNA-profielen te zoeken in de DNA-databank en te vergelijken met DNA-profielen die zijn opgenomen in de DNA-databank.
We blijven innoveren
Met financiering vanuit het programma Ondermijning door het ministerie van Justitie en Veiligheid kon DNAxs voor dit onderdeel doorontwikkeld worden, met aandacht voor snelheid en de mogelijkheid om profielen direct te importeren. Sjoukema: “Het kan op verschillende wijzen worden toegepast. Zaken waarbij explosieven geplaatst worden of bijvoorbeeld bij zedenzaken waarbij geen verdachten zijn maar er wel delictgerelateerde DNA-profielen aanwezig zijn.” Sjoukema sluit af: “We zijn van plan om nieuwe functies toe te blijven voegen aan DNAxs om nog sneller en efficiënter grootschalige vergelijkingen uit te kunnen voeren en nog meer verbanden tussen zaken te vinden. Wij blijven innoveren, om klaar te blijven staan voor de forensische vraag van morgen.”