Unieke pilot verkort levertijden DNA-onderzoek NFI

Het Nederlands Forensisch Instituut is een unieke pilot gestart met zes alumni van de studie Forensische Wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Door een op maat gemaakt inwerkprogramma worden de net afgestudeerden in een paar maanden tijd klaargestoomd tot zogenoemde ‘conceptbevoegd DNA-deskundigen’. Het idee achter de pilot is dat de alumni concept rapporten schrijven in onderzoeken waarbij de politie zelf het sporenonderzoek aan bewijsstukken heeft gedaan. Het zestal neemt zo veel werk van DNA-deskundigen uit handen. Tegelijkertijd kan de politie dit jaar meer sporen insturen.

De zes alumni zijn in oktober 2018 gestart met de opleiding bij het NFI, een tussentijdse toets hebben zij onlangs afgelegd. Dit versnelde trainingsprogramma is mogelijk door de kennis van de forensische wetenschap die de jonge collega’s al tijdens hun master hebben opgedaan. Zij richten zich bovendien op een beperkt onderdeel van het werk. De pilot maakt deel uit van een aantal maatregelen die het NFI inzet om de capaciteit voor het uitvoeren van forensisch DNA-onderzoek te vergroten. De vraag naar DNA-onderzoek in strafzaken is groot, het kan immers een sleutelrol spelen in de zoektocht naar de dader van een misdrijf. Hierdoor staan de DNA-deskundigen van het NFI onder hoge druk. Innovatieve oplossingen zijn nodig om bij de grote vraag en de beperkte capaciteit de rapporten toch op tijd te kunnen leveren.

Levertijden verkorten

De pilot om jonge forensische experts versneld op te leiden is daar een mooi voorbeeld van. Onder andere oud UvA studenten Ingrid Jense, Sophie Smit en Lydia van de Hee hebben deze kans met beide handen aangegrepen.

“Wij hebben de afgelopen maanden veel geoefend met het schrijven van rapporten in onderzoeken waarbij de politie zelf de bemonsteringen van kleding of voorwerpen heeft gedaan. Uit die bemonsteringen bepalen lab-medewerkers vervolgens een DNA-profiel. Wij interpreteren die en vergelijken het met de profielen binnen de zaak of met de DNA-databank voor strafzaken en daarvan schrijven we een concept rapport. Zo ontlasten we de DNA-deskundigen en kunnen we de levertijden verkorten en meer zaken afhandelen”, legt Ingrid Jense uit.

Normaal gesproken schrijven ervaren DNA-deskundigen van het NFI de rapporten. Een tweede deskundige ‘schaduwt’ de bevindingen van zijn collega. Het zestal dat de verkorte opleiding heeft gedaan, schrijft de rapporten wel, maar ondertekent die niet. Dat doet een tekenbevoegd deskundige, die het rapport heeft geschaduwd. Gedurende de opleiding worden de conceptrapporten van de alumni dubbel geschaduwd. Dat kost weliswaar extra tijd, maar is nodig om de kwaliteit van de rapporten te garanderen.

Kennis uitbreiden

In de eerste fase van de pilot stond vooral het uitbreiden van kennis op de agenda. Sophie Smit: “Tijdens onze master hebben we al veel statistiek gehad. Bij het NFI hebben we veel aanvullende cursussen gehad zoals ‘NFI rapporteren’en ‘kwaliteitszorg’. Verder stond vooral het oefenen met het schrijven van rapporten centraal.” Haar collega Lydia van de Hee vult aan. “Binnen onze afdeling heb je verschillende onderzoeksrichtingen. Bijvoorbeeld y-chromosomaal DNA-onderzoek en DNA-verwantschapsonderzoek. Ook daar hebben we interessante presentaties over gekregen zodat we weten wat er allemaal gebeurt op onze afdeling. Op die manier zijn we snel ingewerkt.”

Aan het begin oefenden de DNA-deskundigen in spe met eenvoudige rapporteren in afgesloten zaken waar ze de uitkomst niet van kenden. “We bespraken met elkaar welke interpretatie een ieder had van het DNA-profiel”, vertelt Van de Hee. “Door daar over te discussiëren, leer je veel van elkaar.” Na de eenvoudige zaken, is het zestal aan de slag gegaan met complexere rapporten en lopende zaken.

Complexe profielen

Tijdens hun master hebben de oud-studenten al de nodige DNA-profielen voorbij zien komen. Onder andere prof. dr. Ate Kloosterman, gepensioneerd DNA-deskundige en tijdens deze pilot nog verbonden aan het NFI, heeft hen les gegeven op de UvA. “We zagen de perfecte profielen, de ideale situatie”, herinneren ze zich. “In de praktijk zijn we veel complexe DNA-profielen tegengekomen. Dat viel soms tegen. Stapje voor  stapje hebben we geleerd hoe je een DNA-profiel goed kunt interpreteren.”

DNA-deskundige Laurens Grol heeft de studenten op de werkvloer intensief begeleid. Hij onderstreept vooral het belang van vlieguren maken. “Het is belangrijk dat ze veel verschillende DNA- profielen zien en veel zaken blijven doen.” Ook DNA-deskundigen Bas Kokshoorn en Arnoud Kal zijn nauw bij de pilot betrokken geweest. Het feit dat  hun deur, maar ook die van alle andere deskundigen op de afdeling altijd voor de studenten open staat, heeft enorm geholpen. “Het is fijn dat iedereen zo open is. We mochten met alle vragen binnenlopen. Een prettige sfeer om te leren”, laat Sophie Smit weten.

Een kritische noot over de pilot is dat de deskundigen tijdens hun opleiding soms zelfs om zaken hebben moeten ‘vechten’ om te kunnen schrijven. Dat komt ook omdat ze met zijn zessen veel zaken kunnen wegwerken en sneller zijn ingewerkt dan verwacht. Laurens Grol geeft echter aan dat de politie op de hoogte is van de verruiming van de capaciteit bij het NFI. Dat zorgt ervoor dat de komende tijd meer sporen naar het instituut komen.

Toets

Eind januari hebben de concept bevoegd deskundigen de opgedane kennis van de afgelopen maanden ingezet tijdens hun toets. Het ging om het schrijven van een rapport in een echte, weliswaar geanonimiseerde drugszaak waarin handschoenen zijn bemonsterd. “Het was een pittige opdracht”, laat Van de Hee weten. “De twaalf DNA-profielen waren complex en er waren vier verdachten om mee te vergelijken. Wat zie ik? Wat kan ik daarmee? Per stap heb ik dat kritisch bekeken.”

Vier van de zes studenten hebben hun toets al na vier maanden met goed gevolg afgelegd. De overige twee alumni maken de voorgestelde termijn van zes maanden af. Laurens Grol beaamt dat de toets complex was. “Daar is bewust voor gekozen. Dat soort zaken zien we regelmatig voorbij komen. Het is belangrijk dat ze de materie goed beheersen.” Bovendien komt hij als docent zo veel te weten over de denkwijze van de persoon. DNA-profielen kunnen nou eenmaal op verschillende manieren geïnterpreteerd worden.

Het belang van de toets is drieledig. Het slagen voor de toets bewijst dat de deskundigen concept bevoegd zijn. Dat is van belang voor het leveren van een rapport dat aan alle kwaliteitseisen voldoet en voor de Raad voor Accreditatie. Na het behalen van de toets kan ook de tweede schaduw van de rapporten eraf. Dat scheelt de tekenbevoegd deskundigen een hoop extra schaduwwerk. Tenslotte is de toets bedoeld om van te leren. “De begeleiders zullen de onderdelen die iemand nog niet voldoende beheerst de komende twee maanden extra onder de aandacht brengen.”

Jaarcontract

Deze pilot biedt de alumni de kans om hun droombaan bij het NFI binnen te slepen, tegelijkertijd helpen zij de levering van rapporten bij het NFI te versnellen. Zo snijdt het mes aan twee kanten. De zes krijgen een jaarcontract. “Onze studie komt hier tot leven. Dagelijks loop je langs de labs en kun je zien hoe collega’s sporenonderzoek aan bewijsstukken doen.” “En”, vervolgen ze grijnzend. “Onze oud-docenten zijn nu collega’s.”