Jaarbericht: NFI richt zich op complex en multidisciplinair onderzoek, innovatie en datagedreven werken
Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) zet zich iedere dag in voor een veilige en rechtvaardige samenleving. Onafhankelijk en betrouwbaar forensisch onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan de waarheidsvinding in strafrechtelijke onderzoeken en de bestrijding van ondermijnende criminaliteit. Het NFI doet onderzoeken voor het Openbaar Ministerie (OM), de Rechtspraak, de politie, (internationale) opsporingsdiensten en internationale partijen zoals de Verenigde Naties en het Internationaal Strafhof (ICC). Als Rijkskennisinstelling (RKI) met een belangrijke uitvoerende taak in de strafrechtketen richt het NFI zich naast forensisch onderzoek ook op innovatie en het delen van kennis voor een veiligere samenleving.
De digitale en technologische ontwikkelingen gaan zó snel, dat vooruitkijken en anticiperen op de forensische vraag van morgen niet een luxe is, maar een noodzaak. Daarom blijven we ook in 2025 inzetten op innovatie, complex en multidisciplinair onderzoek en datagedreven werken. Digitalisering, automatisering, de inzet van artificiële intelligentie (AI) en data science zijn onmisbare elementen geworden in onze organisatie, die ons helpen bij het uitvoeren van onze taken. Behalve kansen liggen er ook uitdagingen. Die zijn opgetekend in de Stand van de Uitvoering, die het NFI onlangs heeft gedeeld met de Tweede Kamer.
Een korte terugblik op het jubileumjaar 2024
Het NFI vierde in 2024 haar 25ste jubileum en daar hebben we uitgebreid bij stilgestaan: de koning kwam op bezoek en loste een fictieve moord op, er vond een feestelijk publieksevenement plaats in samenwerking met museum Boerhaave en we waren met vier deskundigen te gast bij talkshow OP1 voor een jubileumuitzending. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat het Gerechtelijk laboratorium is opgericht, de voorganger van het NFI. In al die jaren is er veel veranderd op het gebied van forensisch onderzoek. Technologische ontwikkelingen en innovaties maken het mogelijk om steeds meer informatie te halen uit minder sporenmateriaal. Dat kwam uitgebreid aan bod in ons jubileumsymposium ‘Van spoor naar Data’. Demissionair minister van Justitie en Veiligheid David van Weel was één van onze gasten en in zijn speech sprak hij lovende woorden over het werk van het NFI: “Ik wil hier mijn waardering uitspreken voor al de medewerkers die zich iedere dag inzetten voor een veilige en rechtvaardige samenleving. Zij verdienen een warm applaus. Blijf honing halen uit onkruid, blijf de wereld een beetje mooier maken.”
Forensisch Onderzoek
Het NFI deed in 2024 zo’n 40.000 zaken in opdracht van politie, OM, Rechtspraak en internationale partijen. Die omvatten samen ongeveer 90.000 forensische onderzoekaanvragen. Een zaak kan vragen om meerdere onderzoeken binnen één kennisgebied, maar ook meerdere kennisgebieden beslaan. Op dit moment heeft het NFI bijna veertig kennisgebieden in huis. Onderzoeksvragen kunnen variëren van het uitlezen van een telefoon, tot een gerechtelijke sectie, van DNA-onderzoek tot een onderzoek naar explosieven. Al die kennisgebieden onder één dak heeft niet alleen een kruisbestuiving van kennis tot gevolg, maar maakt ook multidisciplinair onderzoek mogelijk. Sporen, inzichten en interpretaties kunnen, juist als ze gecombineerd worden, veel extra informatie opleveren. Daarnaast levert het samenwerken op één plek logistieke voordelen en tijdwinst op voor de aanvragers van forensisch onderzoek. Juist omdat het NFI zoveel expertises in huis heeft, is het onze ambitie om te excelleren in complexe en multidisciplinaire onderzoeksvragen. Het NFI heeft het afgelopen jaar verschillende multidisciplinaire onderzoeken gedaan, bijvoorbeeld onderzoeken naar veiligheidsinkt, of die naar de grote explosies aan de Schammenkamp in Rotterdam en de Tarwekamp in Den Haag.
Meerdere aanbieders van forensisch onderzoek
Lange tijd was het NFI de enige uitvoeringsorganisatie voor forensisch onderzoek in Nederland. Sinds de visie van de minister uit 2018 zijn er meerdere partijen die forensisch onderzoek doen om aan de grote vraag te kunnen voldoen: zowel de politie, publiek-private partners als ook commerciële partijen. Dit zorgt voor veranderingen in het forensische veld. De komst van commerciële aanbieders is van invloed op de positionering en identiteit van het NFI. Algemeen directeur Marc Elsensohn: “Forensisch onderzoek door commerciële partijen is een welkome aanvulling op het werk van het NFI om aan de groeiende vraag naar forensisch onderzoek te kunnen voldoen. Het NFI moet als Rijkskennisinstelling forensische onderzoekscapaciteit van hoge kwaliteit waarborgen binnen de strafrechtketen. De Rechtspraak, de politie en het OM moeten voor forensische vragen altijd op ons kunnen terugvallen. Door ons te richten op complex en multidisciplinair onderzoek, en door duurzaam in te zetten op innovatie en kennisdeling, zorgen we daarvoor.”
Veranderingen in criminaliteit
Criminelen zitten niet stil en gaan met hun tijd mee. Sommigen maken gebruik van de nieuwste technologieën zoals AI. Het NFI werkt eraan om de flexibiliteit en wendbaarheid van haar diensten te vergroten om zo sneller mee te bewegen met de veranderingen van deze tijd. Directeur Wetenschap en Technologie Annemieke de Vries: “Meebewegen houdt in dat we tijdig inspelen op nieuwe technologische ontwikkelingen die onze onderzoekers zien in het wetenschappelijke veld, en vooral ook dat we inspelen op veranderingen in de criminaliteit. Zo krijgen thema’s als ondermijning en cybercriminaliteit nadrukkelijk aandacht in onze nieuwe Strategische Kennis en Innovatie Agenda (SKIA). Het NFI is bij uitstek geschikt deze signalerende en innoverende rol te spelen, gezien onze brede kennis en expertise en het uitgebreide (inter)nationale netwerk met forensische en wetenschappelijke samenwerkingspartners.”
Rijkskennisinstelling
Het NFI doet van oudsher forensisch onderzoek en dat is ook waar het grote publiek ons van kent. Om onze wetenschappelijke kennis te waarborgen, uit te breiden en over te dragen, zijn we ook al ruim tien jaar een Rijkskennisinstelling (RKI). Het NFI werkt aan een effectief kennis- en innovatieprogramma met een hoge wetenschappelijke kwaliteit. De Vries: “Een RKI is een soort venster naar de (inter)nationale kennisontwikkeling en innovatie. We signaleren maatschappelijke trends, innovaties en ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoeksveld, en passen die toe in ons eigen forensisch onderzoek én dat van de strafrechtketen."
De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. De digitale revolutie, de opkomst van AI en datagedreven werken bieden veel kansen voor de optimalisering van forensisch onderzoek. Het NFI ontwikkelt nieuwe onderzoeksmethodes, software én kennis. Dit doen we in samenwerking met een (internationaal) netwerk van forensische instituten, met universiteiten en het bedrijfsleven.
Innovaties uit 2024
Het NFI heeft als Rijkskennisinstelling de taak om kennis te ontwikkelen en over te dragen aan haar partners in de strafrechtketen. Om betrouwbaar forensisch onderzoek uit te voeren, en klaar te staan voor de forensische vraag van morgen, is het essentieel om duurzaam en adequaat in te zetten op innovatie.
In 2024 was het NFI meerdere malen in het nieuws met innovaties. Ook achter de schermen zijn er projecten opgezet en gerealiseerd om ons forensisch onderzoek te optimaliseren. Het NFI innoveert iedere dag, soms met kleine, en soms met grote stappen vooruit.
Een aantal van onze innovaties kregen afgelopen jaar veel media-aandacht, zoals de nieuwe werkwijze bij het deskundigheidsgebied Toxicologie. Onder de noemer ‘Sneller, beter, meer’ is de werkwijze bij kennisgebied toxicologie ingrijpend verbeterd en versneld. Waar het toxicologisch onderzoek voorheen enkele weken in beslag kon nemen, kan het onderzoeksresultaat nu in de meeste gevallen binnen 48 uur teruggekoppeld worden naar de aanvrager. Vervolgonderzoeken die veel tijd in beslag nemen en extra kosten met zich meebrengen, zijn in de meeste gevallen niet meer nodig.
In het nieuwe programma Ondermijning zijn een aantal innovatieve onderzoeken uitgevoerd. Het nieuwe middel in de strijd tegen plofkraken trok de aandacht: onze databank met veiligheidsinkten.
En het NFI doet onderzoek naar 3D-printers en 3D-geprinte voorwerpen, omdat onze (inter)nationale partners signaleren dat criminelen hier vaker gebruik van maken.
Ook op het gebied van DNA waren er in 2024 ontwikkelingen. Er kan steeds meer met minimale en complexe sporen. De ontwikkeling van het nieuwe softwareprogramma ‘ProbRank’ zorgt ervoor dat vergelijkingen met de DNA- databank nog sneller en gedetailleerder worden gemaakt. Dit biedt kansen voor zowel reguliere zaken als voor cold cases.
In 2024 ontwikkelde een multidisciplinair team een manier om het tijdstip van overlijden met een marge van dertig minuten te kunnen bepalen door het gebruik van data uit smartwatches.
Datagedreven werken en Forensic Intelligence
Het NFI beschikt over een schat aan data, opgedaan in jaren van forensisch onderzoek. Opgeslagen in databanken kunnen die verbanden aantonen binnen één zaak, maar ook tussen meerdere zaken onderling. We kunnen zoals ketenpartner een nuttige bijdrage leveren aan forensic intelligence. Forensic Intelligence is belangrijk bij het aanpakken van georganiseerde criminaliteit, omdat zo patronen en overeenkomsten zichtbaar worden: bijvoorbeeld of dezelfde wapens, personen of groepen betrokken zijn bij meerdere delicten. Met de beschikbare data kan het NFI ook veel bruikbare en geavanceerde applicaties en algoritmes trainen die forensisch onderzoek vooruithelpen en daarmee ook de samenleving. Het NFI heeft databanken op allerlei gebieden, waaronder verf, veiligheidsinkt, DNA, kogels en glas. Dataverzamelingen kunnen ook helpen bij het bepalen van statistische bewijskracht. Om die data op een betrouwbare en juiste manier te kunnen delen en analyseren is in 2024 samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum WODC het project JusticeLink gestart.
Data science in NFI-projecten
Voorbeelden van projecten met data science in het afgelopen jaar zijn bijvoorbeeld de app vuurwerkverkenner, maar ook de doorontwikkeling van het project Forensic Illicit Drug intelligence through Big and Intelligent Data analysis (FIDBID), dat in 2024 van start is gegaan.
In dit datagedreven project ontwikkelt het NFI samen met samenwerkingspartners een systeem om zaakoverstijgende informatie geautomatiseerd uit bewijsmateriaal zoals de analyse van verdovende middelen te halen. Met deze gegevens kunnen datawetenschappers grotere verbanden onderzoeken, bijvoorbeeld welke tabletten en poeders uit dezelfde illegale productiefaciliteit komen. Ook is het zo mogelijk om trends te signaleren.
Hansken
Digitaal platform Hansken is voortdurend in beweging. In 2012 begonnen als een handige tool om opsporingsdiensten te helpen bij het snel en efficiënt onderzoeken van grote hoeveelheden digitale sporen, is het inmiddels uitge- groeid tot een internationaal platform dat praktische, juridische en organisatorische ondersteuning biedt in forensische processen..
In 2024 zijn er vier nieuwe landen bijgekomen die deelnemen aan Hansken, dat brengt het totaal aantal landen op zeventien. Hansken heeft geholpen bij het doorzoeken van gegevensdragers in duizenden zaken. Zo zijn er miljoenen berichten doorzocht na het kraken van de cryptocommunicatiedienst EncroChat. Het platform wordt gebruikt door vrijwel alle opsporingsdiensten in Nederland en bestaat inmiddels uit een wereldwijde community van 32 law enforcement partners die samenwerken bij het innoveren van Hansken. Ook werd de academische samenwerking rond Hansken uitgebreid met 13 hogescholen en universiteiten.
In maart 2024 won Hansken de eerste prijs in de categorie ‘Digital Transformation’ bij de European Public Sector Awards (EPSA).
De Nederlandse DNA-databank (NDD)
Het afgelopen jaar was een bijzonder jaar voor de Nederlandse DNA-databank (NDD). De NDD beheert de DNA- databank voor Strafzaken, de DNA-databank voor Vermiste Personen en de eliminatiedatabank voor politie en het NFI. In de zomer van 2024 is de grens gepasseerd van 400.000 opgenomen personen in de DNA-databank voor Strafzaken . Deze mijlpaal is het resultaat van een langdurige inzet om via DNA-analyse de opsporing en strafrechtketen te ondersteunen.
Zoals te lezen in het Jaarverslag NDD 2024 zijn er 3.727 matches gevonden tussen een spoor en een persoon in de DNA-databank voor Strafzaken, gemiddeld zo’n 10 per dag. Dat brengt het totaal aantal spoor-persoonmatches sinds het begin van de DNA-databank voor Strafzaken op 88.954.
Het percentage sporen dat sinds de start van de DNA-databank voor Strafzaken een match met een persoon oplevert stijgt: in 2024 betrof dit 63 procent. Daarnaast levert 21 procent van de verdachten en veroordeelden een match op met een spoor in de DNA-databank voor Strafzaken.
Voor het jaar 2025 zijn de plannen ambitieus: De NDD start met de bouw van een opslagsysteem van celmateriaal van verdachten die onder de nieuwe wet DNA-C vallen. Daarnaast zullen geaccrediteerde laboratoria automatisch DNA-profielen op kunnen nemen in de DNA-databank voor Strafzaken, wat het opsporingsonderzoek verder zal versnellen.
DNA-matches in cold case vermissingen
Het NFI heeft in 2024 in samenwerking met het Landelijk Expertisecentrum Persoonsvermissingen (LOEP) een aantal bijzondere DNA-verwantschapsonderzoeken uitgevoerd die geleid hebben tot een DNA-match in een cold case vermissingen. Zo is dit jaar naar buiten gekomen dat het NFI een in 2003 opgeviste kaak uit de Noordzee kon linken aan de vermiste Engelandvaarder Ernst Moltzer (de match vond in 2023 plaats). Na 82 jaar hebben nabestaanden de verzetsman eindelijk kunnen begraven. Andere vermiste personen die in 2024 na lange tijd zijn geïdentificeerd met dank aan een DNA-match zijn onder andere de Limburgse Angelique Hendrix en de Filipijnse visser Andrew Dona.
Tot slot
Het NFI is in beweging, als uitvoeringsorganisatie én als RKI. Juist die combinatie maakt ons instituut uniek en een krachtige speler in het veld. Dagelijks werken we samen met andere partners en uitvoeringsorganisaties om misdaad te bestrijden. Dat doen we door betrouwbaar, snel en toekomstbestendig onderzoek en innovaties. Geleid door de wetenschap, gericht op waarheid, voor een veiliger samenleving.